Smoniewski Jan Wincenty (1793–1867), nauczyciel, kolekcjoner, historyk. Ur. 15 III w Smoniewie w ziemi drohickiej w woj. podlaskim, był synem Wawrzyńca (1706–1813), współwłaściciela wsi Smoniewo, i Wiktorii z Elżanowskich.
Brak informacji o wykształceniu S-ego. W l. 1817–35 był nauczycielem na pensji Louisa Marchanda w Warszawie (1817), następnie w domach prywatnych: Łempickich w Małużyńcu (woj. płockie, 1818), Walentego i Tekli Osławskich (1819–28) w Janowcu oraz Floriana Straszewskiego i Jana Mieroszewskiego w Krakowie (1829–35). Uczył przede wszystkim łaciny, francuskiego i niemieckiego; wyróżniał się talentem pedagogicznym. Równocześnie zarządzał majątkami ziemskimi, m.in. w r. 1825 był komisarzem w dobrach Łękawa, a w l. 1836–9 zarządcą w dobrach Elżbiety z Wielogłowskich Brzozowskiej, właścicielki Nieszkowa (w Miechowskiem).
S. wybrany w r. 1859 na członka czynnego Tow. Naukowego Krakowskiego (TNK) brał udział w posiedzeniach ogólnych Towarzystwa, Oddziału Nauk Moralnych oraz Komisji Historycznej. Przyjaźnił się z prezesem TNK Józefem Majerem. Parokrotnie powoływany był przez zarząd m. Krakowa jako ekspert w sprawach archiwalnych, m.in. w r. 1852 wszedł w skład komisji oceniającej wartość akt magistratu, a w r. 1867 został członkiem komisji mającej uporządkować Archiwum m. Krakowa. W l. 1812–41 wędrował po Polsce, zapisując w dzienniku najważniejsze fakty historyczne dotyczące zwiedzanych miejscowości. Posiadał biegłą umiejętność czytania paleograficznych tekstów źródłowych. Przez całe życie zbierał oryginalne dokumenty, kopie i sporządzał wypisy źródłowe do dziejów Polski. Efektem tej pracy jest zachowany w B. PAN w Krakowie zbiór „Materiały do rzeczy polskich”, obejmujący dokumenty do historii politycznej, zagadnień ustrojowo-prawnych, gospodarczo-społecznych, obyczajowych, do dziejów kultury materialnej i historii Kościoła. Pozostawił również tomy rękopisów zawierających m.in. testamenty mieszczan krakowskich z l. 1504–1789, inwentarze pośmiertne, przeważnie krakowskie z l. 1570–1721, różne relacje, rewersy, skrypta i świadectwa, głównie treści gospodarczej z l. 1405–1784, taryfę kwarty całorocznej, spisanej po lustracji z r. 1765, dokumenty do historii wolnomularstwa w Polsce z przełomu XVIII i XIX w.
Jako kolekcjoner zgromadził S. znaczny zbiór pieczęci, dyplomów pergaminowych, map, rycin oraz pokaźną bibliotekę, na którą złożyły się m.in. stare druki, kalendarze i druki ulotne. W l. 1854–5 opracował katalog tej biblioteki (Spis księgozbioru Jana Wincentego Smoniewskiego, B. PAN w Kr.: rkp. 504) zawierający 980 pozycji. Wiele z nich za życia ofiarował TNK i B. Jag. W testamencie (sporządzonym 10 XII 1867) przekazał w darze księgozbiór i rękopisy prac TNK. Zbiory rycin wojska polskiego z czasów królów: Augusta II, Augusta III, Stanisława Augusta oraz z 1831 r. i zbiory sfragistyczne darował Szkole Polskiej w Batignolles pod Paryżem. Dzięki staraniom Seweryna Gałęzowskiego i Eustachego Januszkiewicza po śmierci S-ego trafiły one również do TNK w r. 1869. Pozostawił również legaty dla Tow. Dobroczynności, oo. Bonifratrów, szpitala św. Łazarza oraz Domu Pracy i Przytułku w Krakowie. S. zmarł 25 XII 1867 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim.
Żonaty (w r. 1825) z Katarzyną Wysocką (zm. 1837) S. potomstwa nie pozostawił.
Z bogatej spuścizny rękopiśmiennej S-ego po jego śmierci ukazały się drukiem w Krakowie w r. 1868 trzy prace: O kościołach kolegiackich w Krakowie (wyd. H. Kieszkowski), Wiadomości historyczno-statystyczne o kościele archiprezbiterialnym N. Panny Marii przy rynku w Krakowie (wyd. H. Kieszkowski), Zbiór wiadomości o magistratach polskich w ogóle, a w szczególe o Magistracie Miasta Krakowa w dawnych czasach (wyd. K. Ściborowski), czwarta zaś w r. 1988 – Nieznany opis Włocławka J.W. Smoniewskiego (Wyd. L. Kajzer, w: „Zap. Kujawsko-Dobrzyńskie” T. 6: Historia).
Finkel, Bibliogr.; Słown. Pracowników Książki Pol.; Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach (błędna data śmierci); – Dziwik K., J. W. Smoniewski. Historyk-zbieracz-bibliofil 1793–1867, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 9: 1963 (bibliogr., fot. pos. 104); Kiełbicka A., Archiwa krakowskie na tle polskiej nauki historycznej 1878–1951, Kr. 1993; Nieciowa E. H., Wieczorki muzykalne u Majerów, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 11: 1965; Nowicki A., J. W. Smoniewski 1793–1867, „Roczn. Wolnej Myśli” 1963–4 s. 86–7; Schnaydrowa B., Działalność kolekcjonerska Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 16: 1970; taż, Ofiarodawcy Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, tamże R. 21: 1975; – [Grabowski A.], Wspomnienia…, Kr. 1909 II; [Majer J.] M.J., Wspomnienie o J. W. Smoniewskim, „Czas” 1867 nr 298 (odb. Kr. 1868); Mieroszewscy S. i S., Wspomnienia lat ubiegłych, Kr. 1964; – „Gaz. Pol.” 1868 nr 30; „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 26: 1859 s. 23; – AP w Kr.: JT 525; Arch. PAN w Kr.: TNK – 2, 4, 45, 62, 63; B. Jag.: rkp. 1170, 3068, 4891, 6066 I; B. PAN w Kr.: rkp. 447 (dot. S-ego i jego rodziny) s. 393–504.
Rita Majkowska